طراحی فضای سبز- قسمت دوم

پوشش گیاهی :
دستکاری در زمین های اطراف گیاهان موجود معمولاً اثرات زیان آوری بر سلامت گیاهان دارد . این اثرات معمولاً به سرعت آشکار نشده و عکس هایی که پس از پایان پروژه برداشته می شود یک تصویر مناسب و عالی از درختان است اما دو تا سه سال بعد این درختان مرده از پروژه جمع آوری می شود . حفاظت از ماده گیاهی موجود به وسیله اجتناب از تغییر سطح شیب در سایه انداز گیاهان بهترین عمل می تواند باشد . اگر چه بقای گیاهان را تضمین نمی کند .
خاک برداری در سایه انداز ریشه های سطحی را از بین برده و خاک ریزی نیز میزان هوای در دسترس ریشه را کاهش می دهد . البته عواقب این کار به گونه گیاه و شرایط خاک بستگی دارد . در شرایط خاک برداری یک سطح شیب دار یا یک دیوار حائل می تواند در پشت سایه انداز درخت مطلوب باشد و در وضعیت خاکریزی یک دیوار حائل در پشت سایه انداز درخت یا درون سایه انداز در صورتی که شرایط هوا دهی مناسب باشد می توان قرار داد .

خاک :
اندکی دانش مهندسی منظر و نیز ویژگی های خاک شناسی برای معماران منظر ضروری است . چرا که خاک هم به عنوان ماده ساختمانی و هم به عنوان ر ستنگاه گیاهان مورد استفاده قرار می گیرد . ویژگی هایی نظیر ظرفیت تحمل یا بار بری ، زاویه جا بجایی ، مقاومت برشی ، نفوذ پذیری ، فرسایش پذیری ، یخ زدگی ph و مواد آلی ، قابلیت ها و محدودیت های خاک را مشخص می کند .
١ -ظرفیت تحمل یا بار بری :
ظرفیت تحمل اندازه باری است که یک خاک قادر به تحمل آن می باشد . سنگ سالم و سخت بیشترین و خاک های اشباع و آلی دارای کمترین ظرفیت تحمل هستند . اگر ظرفیت تحمل خاک نتواند بار سازه را تحمل کند باید خاک جابجا شود و با ماده ای مناسب تعویض شود .

٢ -زاویه جابحایی :
زاویه ای است که تحت آن یک خاک بدون اعمال نیرو و به طور طبیعی شیب بر می دارد و این زاویه با اندازه دانه های خاک شکل دانه ها و میزان رطوبت خاک تغییر می کند .

٣ - نفوذپذیری :
نفوذ پذیری در ارتبا ط با سهولت عبور جریان آب از خلال آب یا هر ماده ای دیگر می باشد . نفوذ پذیری خاک یکی از عواملی است که مستقیماً بر روی طراحی سیستم زهکشی روان آب اثر میگذارد . اگر نفوذپذیری بالا باشد آب به داخل نفوذ کرده و میزان روان آب را کاهش می دهد بنابراین هزینه زهکشی کم شده و حجم آب زیر زمینی نیز افزایش می یابد .

٤ -مقاومت برشی :
مقاومت برشی پایداری خاک و توانایی آن در برابر گسیختگی بر اثر برش در خاک است .
که به این عوامل بستگی دارد : ١-اصطکاک داخلی ٢-چسبندگی

١ -اصطکاک داخلی : مقاومت ذرات خاک در اثرسابیدن روی یکدیگر است .

٢ -چسبندگی : جاذبه دو طرفه بین ذرات خاک است که ناشی از میزان رطوبت و نیروهای بین مولکولی است در شرایط معمولی شن و ماسه ، غیر چسبنده می باشد. بر عکس خاک های رسی چسبندگی بالایی دارند . در حالی که اصطکاک داخلی کمی دارند . به عنوان یک قاعده کلی برای خاک های چسبنده زمانی که شیب افزایش می یابد باید عمل تسطیح بیشتری انجام داد و برعکس در خاک های شنی و ماسه ای به علت اصطکاک داخلی مقاومت برشی زیاد میشود لذا تسطیح کمتری نیاز دارد .

٥ -فرسایش پذیری :
تمام خاک ها در معرض فرسایش هستند این امر به ویژه در خلال فرایند ساخت و ساز صادق است ، چرا که مواد سطحی تثبیت کننده نظیر پوشش گیاهی حذف شده و خاک به علت عملیات خاک برداری و تراشیدن سست می گردد . فرسایش نه تنها منجر به از دست دادن خاک می گردد بلکه سبب بروز مسائلی می شود که ناشی از رسوب گذاری خاک در مکان های نا مطلوب نظیر : سد ، آبگیر و غیره می باشد . معمولاً برای جلو گیری از این امر باید خاک سطحی را جمع آوری نموده و پس از اتمام عملیات شیب بندی آن را مجدداً روی سایت پخش کرد .


٦ - یخ زدگی :
در اقلیم های شمالی خاک های سیلتی و خاک هایی با دانه بندی خوب در معرض یخ زدگی می باشد این موضوع در زیر سازی پیاده روها و فونداسیون سازه ها مشکل ایجاد می کند .
به طور کلی دو مسئله در رابطه با اثر یخ زدگی وجود دارد :
١ -انبساط خاک در خلال انجماد
٢ -اشباع خاک در خلال آب شدن

٧ -مواد آلی و غذایی و PH :
آزمایشهای مربوط به مواد آلی و غذایی و PH جهت ارزیابی قابلیت خاک در تامین رشد گیاهان انجام می گیرد . چرا که تثبیت شیب اغلب از طریق پوشش گیاهی حاصل می گردد . در صورتی که شرایط شیمیایی خاک مانع رشد گیاهان شود فرسایش اتفاق می افتد پس با داشتن PH و میزان مواد غذایی و آلی خاک به راحتی می توان گیاهان مورد نظر را انتخاب نمود .

تسطیح زمین :
وقتی که منطقه ای برای ایجاد سایت در نظر گرفته شده است ولی فعالیت های انسانی که برای سایت می باشد مناسب نباشد در شکل زمین تغییراتی داده می شود . شکل زمین توسط عملیات تسطیح تغییر می یابد . عمل تسطیح می تواند به سادگی با هموار کردن منطقه ای کوچک از زمین به وسیله کارگر و بیل انجام شود و یا اینکه آنقدر بزرگ باشد که نیاز به بلدوزر و کامیون های بزرگ باشد . تسطیح معمولاً به دلایل زیر انجام می یابد :
١ -برای ایجاد سطوح لازم جهت ساختمان سازی
٢ -برای ایجاد سطوح لازم جهت فعالیت ها و تجهیزاتی از قبیل : پارکینگ ، استخر و فضای باز
٣ -برای ایجاد یک امر خاص در فضای سبز مانند زهکشی بهتر ، ایجاد خاک ریز ، چاهک برای کاشت درخت و یا ایجاد حوضچه .
٤ -بهبود بخشیدن رفت و آمد در را ه ها و گذر گاه ها .

شیب زمین به دو طریق اصلاح می شود :
١ -کندن و خاک برداری
٢ -پر کردن یا خاک ریزی
در عمل خاک ریزی برای پر کردن مناطقی که نیاز به خاک دارند از خاک مناطقی که خاک برداری انجام شده است استفاده می شود و بدین صورت هزینه حمل و نقل کاهش می یابد . باید قبل از عمل تسطیح قبل از کاشت این خاک مجدداً بر روی سایت پخش شود پس از تسطیح نه تنها سطح فوقانی خاک بلکه سیستم آب در سطح زمین نیز تغییر یافته و باید دقت کرد که آب به طرف ساختمان ها نرود و تا زمانی که شیب جدید تثبیت گردد باید از گیاهان استفاده نمود که این امر به وسیله حفظ گیاهان موجود در سایت امکان پذیر است .

آب :
آب نقش مهمی در سلامتی بشر و کل حیات دارد . همچنین آب توانایی بی نظیری در بر انگیختن ذهن وجلب توجه انسانها می تواند داشته باشد .

آب را از سه نظر مطالعه می کنند :
١ -آب به صورت فرآیند : آب واسطه ای است که فرآیند های حیات درآن صورت می گیرد . آب فرایندی به نام چرخه آب نیز مشهور است . در این چرخه آب اقیانوس ها تبخیر شده و به وسیله با دها به سمت خشکی آمده و به صورت برف و باران دوباره به زمین بر می گردد و بخشی از آن منجمد و در یخچال ها ذخیره می گردد . بخشی دیگر وارد خاک شده و گیاهان را آبیاری می کند و بخشی که وارد قسمتهای عمیق تر می شود آبهای زیر زمینی را به وجود می آورند و بخشی نیز در سطح زمین جاری شده و به صورت آبهای سطحی در می آید . مثل رودخانه ، جوی ، نهر ، باتلاق و غیره .
٢ -آب به صورت منبع : همانطور که ارزش یک بانک به مقدار پول آن و ارزش آن بستگی دارد ارزش منبع آب نیز به کیفیت و کمیت آب بستگی دارد . در هنگام مدیریت منابع آب باید سیلاب ها تاثیر خشکسالی ، فرسایش ، رسوبات و عوامل آلوده کننده را نیز کنترل نمود .

٣ -آب های سطحی : در طول تاریخ برآورده شدن بسیاری از نیاز های انسان به آب های سطحی بستگی داشته به همین دلیل شهرها را در کنار آب ها می ساختند ولی بعدها با سیلاب های موسمی مواجه شدیم که برای کنترل این سیلاب ها مجبور به ساختن سد و مخازن آبی شدند در مناطقی که از لحاظ کشاورزی مستعد هستند نباید توسعه ساختمانی صورت گیرد تا اجازه داده شود سیلاب های موسمی جاری شده و با آبرفت ها ی خود زمین را حاصلخیز کنند .

الگوی زهکشی :
الگوی زهکشی در یک آبخیز با توجه به جریان آب های سطحی شکل می گیرد این الگو به طور طبیعی خود در طول زمان با دیگر عوامل سایت به حالت تعادل در می آیند برای اینکه از منبع آب حداکثر استفاده به عمل آید توسعه باید در اطراف مسیر از تغییر شکل زمین جلوگیری کند هر کجا که ممکن باشد ، باید ساحل رودخانه دست نخورده باشد و گیاهان روی ساحل که ریشه هایشان روی هم بافته شده کاملاً حفظ شود فرم و پوشش گیاهی آنچنان محفوظ بماند که در برابر جریان آب در سطح ساحل پایداری کند . بهتر است در اطراف مسیر رودخانه از پوشش گیاهی ( تراوش پذیر ) استفاده شود به جای ساختمان ها و بنا ها ( تراوش ناپذیر ) در این محل های توسعه برای بالا بردن آب زیر زمین لازم است از بندها استفاده نمود تا آب باران در آن جمع شود و به تدریج به لایه های زیرین نفوذ کند .

کاربردهای آب :
١ -تفریح : آب منبع تفریحی بی نظیریست مثل ماهیگیری ، قایقرانی ، شنا و پیاده روی در نزدیک آب ، توسعه باید به گونه ای باشد که دسترسی و امنیت و رفاه مردم را تامین کند .
٢ -آب به عنوان منبع آسایش : وقتی که هوا گرم است به خصوص موقعی که آب و هوا خشک باشد خنک کردن هوا از طریق تبخیر آب می تواند در ایجاد آسایش بسیارموثر باشد در چنین مواقعی با استقرار توسعه ساختمانی در نقاطی که ورزش باد از سمت منابع آب مثل استخر ، برکه ، چمنزار آبیاری شده و آبپاش ها به سمت آنها باشد میتواند دما را به میزان قابل توجهی کاهش داد همچنین استفاده از گیاهان سایه دار و رطوبت را که با تعریق برگها

خنک تر می شود یکی از نشانه های ارزش منبع آب رقایت کاربری های مختلفی است که در لبه کنار آب به وجود می آید . مانند پارک ها مراکز تفریحی مسکن ها ، هتل ها و غیره بسیار مناسب است که هر یک از این کاربری ها تا اندازه ای با لبه آب سازگاری دارد .
٣ -ارزش حسی آب : آب توانایی بی نظیری در بر انگیختن ذهن دارد . نیروی جادویی آب بیشتر از طریق منظره و صدای آن خود را بیان می کند از آنچه آب برای حیات در محیط و منظر اهمیت اساسی برای ذهن به صورت کانون تمرکز معانی عمل می کند در ضمن با منعکس کردن محیط بر منظره اطراف معنا و تحکیم می بخشد صدای آب نیز معنا را تشدید می کند صدای امواج قُل قُل کردن چشمه ، صدای آبشار ، شکستن امواج همه تصویر ذهن را پر رنگ تر می کند علاوه بر منظره و صدای آب ، بو ، احساس آب بر پوست نیز محرک های حس مکان را غنی تر می سازد به همین دلیل آب در طراحی فضای سبز نقش عمده ای دارد .

آب به صورت طرح :
چنانکه نورمن بوث می گوید آب بخودی خود هیچ مشخصه طراحی ویژه ای که جز اینکه مایع است ندارد . کلیه ویژگی های مرئی آب مستقیماً به عوامل خارجی مربوط به آن مثل حرکت ، صدا ، انعکاس ، شکل پذیری ، شیب ، درجه حرارت ، باد ، نور ، گنجایش ظرف ، شکل و سختی ظرف بستگی دارد . آب به دلیل کیفیت های خا ص خود به زمینیه محیطی خود وابسته است به همین دلیل با تغییر محیط ویژگی های آب نیز تغییر می کند . درک ما از آب درک اصولی است .
ادامه دارد...