طراحی فضای سبز- قسمت سوم

عناصر طراحی اصولی آب :
١ -خط :
لبه آب یعنی خصوصیات خط محدوه آن تاثیر مهمی بر تصویری که در ذهن بیننده نقش می بندد خواهد داشت ١-خط نرم : طبیعت آزاد و رها را نشان می دهد ٢-خط منحنی : کنایه از طبیعت کنترل شده است ٣-خطوط مستقیم : نشان دهنده معماری است ٤-خط شکسته و زاویه دار بر انرژی دلالت می کند .
لبه آب ممکن است با گیاهان آبزی محو شود که حس راز و رمز را القا می کند و یا ممکن است با خطوط قاطع و مشخص به تخیل بیننده امکان ابراز وجود ندهد . سطح آب نیز می توان به صورت خط مطرح شود . مثلاً می توانیم

از خطوط ضرب آهنگ دار امواج که در اثر باد به وجود می آید و در سطح آب حرکت می کند نام برد یا امواجی که بر اثر برخورد شی با سطح آب به شکل دایره هایی رو به بیرون حرکت می کند نام برد . در برخی مواقع با شکل دادن به لبه که آب از روی آن فرو می ریزد آب به صورت یک خط عمودی در آمده و بر جهت عمودی تاکید می کند ، که به ارتباط بین زمین و آسمان دلالت می کند یعنی در واقع آب و زمین به هم پیوند داده می شود .

٢ -فرم : آب ممکن است خطی بوده که بر ویژگی های حرکتی جریان آب تاکید می کند . ممکن است فرمی جمع وجود باشد که تمرکز را القا می کند و یا پیوسته باشد و احساس وحدت بیشتری را به وجود آورد و یا ممکن است ترکیبی از ویژگی های مختلف بوده و عناصر مختلف را در کنار یکدیگر قرار می دهد .

٣ -رنگ : آبی که کیفیت بالایی داشته باشد رنگ کمی دارد . رنگ در اثر انعکاس هایی که در سطح صورت می گیرد و ویژگی پخش کننده گی ظرف و یا رنگ ظرف به وجود می آید ظرف سفید رنگ ، رنگی شفاف را نشان می دهد و محیط را کم عمق جلوه می دهد که در حقیقت در این ظروف پاکی و خلوص آب نمادین است . ظرف آبی تیره و سیاه بازتاب ها را به حداکثر رسانده و تصویری از اعماق آب را ارائه می کند .

٤ -بافت : در هنگامی که آب حرکت می کند بافت سطح آن توسط بافت ظرف و ویژگی های عمق و جریان آب شکل می گیرد چنانچه جسمی از سطح آب بیرون آمده باشد در جریان آب ایجاد آشفتگی می کند و یا حتی تنگ شدن مجاری عبور آب نیز باعث افزایش آشفتگی و بافت آب می شود و وقتی که لایه ای نازک از آب از روی سطح تقریباً عمودی عبور می کند نا همواری های جزئی بر سطح آب می تواند بافت های جالبی را ایجاد کند و هوا را وارد آب کند . یک دیواره لبه ای می تواند لایه نازک و هموار آب را به صورت قطرات رقصان آب در آمده که هر یک از این قطرات نور خورشید را منعکس می کند و با هم آبشار پر نوری را می سازد .

کیفیت حسی : کمتر مکانی را می توان تصور کرد که در آن کیفیت حسی با اضافه شدن آب افزایش پیدا نکند این غنی شدن را می توان با ایجاد چشمه یک در یک چمن زار می جوشد ایجاد کرد .

فرآیندهای طراحی :
فرآیند هایی که به وسیله آنها میتوان کیفیت حسی را در طراحی عناصر آب نشان داد سه وجه مشترک دارند :
١ -ابتدا اهداف طراحی را مشخص کنید که مدنظر زیبایی ، ویژگی حسی یا عملکرد باشد .
٢ -شناسایی تاثیرات مثبت آب برای دستیابی به ویژگی های حالت و عملکرد مورد نظر
٣ -برای رسیدن آن تاثیرات چه زمینه محیطی و یا ظرفی مورد نیاز است اهداف طراحی و تاثیرات آب در هر زمینه ای متفاوت با دیگری است .

آب از نظر حرکت :
آب راکد هم از نظر اصولی و هم از نظر ذهنی منعکس کننده است و انسان را به تامل وا میدارد ولی کوچکترین نسیمی خاصیت اصولی آن را به هم می زند و همچنین آب راکد توانایی پوشاندن سر و صدای مزاحم را ندارد . اما آبی که حرکت می کند می تواند حرکت آرام یا تند داشته باشد ممکن است حرکت آن غیر قابل رویت باشد یا سیل آب باشد . ممکن است صدای قُل قُل آن به سختی شنیده شود ویا غرشی سهمگین باشد که حتی بلندترین سر و صدای شهر را بپوشاند اگر یک رود خانه مصنوعی طراحی شده باشد که یک طرف آن بر ویژگی های خیابان تاکید کند و سمت دیگر آن از لحاظ اصولی مطبوع باشد . یک مانع اصولی تشکیل داده که برای رستوران یا هر مکان استراحتگاه مجاور با تبخیر آب خنکی مطبوعی ایجاد می کند و در ضمن مانع رسیدن صدای خیابان به داخل ناهارخوری می شود به عنوان مثال می توانید آب را در سطح شهر حرکت دهید و بستگی به این که بخواهیم حرکت یکنواخت داشته باشد مسیر رودخانه مصنوعی را با عرض و شیبی یکنواخت در نظر گرفته و برای ایجاد آشفتگی مجاری را تنگ و گشاد کرده و حتی با استفاده از سنگ می توان تقاطع ایجاد کرد .

آب از لحاظ کنایه و اشاره :
حرکت آب با عدم ثبات و کششی نا آرام را به وجود می آورد . اما آب ساکن آرامش و صلح و آشتی را تداعی می کند محیط خود بخود قدرت و کشش را به همراه دارد . ولی اکثر آنها از لحاظ ظاهری مناسب شهر نیستند اما می توان با استفاده از آبشار یا رودخانه مصنوعی که چند شاخه شده و اصول معماری در آن رعایت شده محیطی بوجودآورد که برای شهر مناسب باشد .


آب به صورت آیین :
استفاده از حجم و سرعت زیاد آب بیننده را به زیر سلطه خود برده و نشانه دهنده قدرت و سلطه انسان بر طبیعت است اما حجم کوچکی از آب ارزش حسی را بیان میکند و نشانه کیمیایی آب است و همچنین حس واقعی عرفانی بوجود می آورد .

برکه ها و استخرها :
برکه ها و استخرها ظروفی هستند که آب را ساکن نگه می دارند برکه ها طبیعت گرایانه و استخرها معمارانه می باشد استخرها غالباً به صورت سطوح باز تابنده کارایی دارند برای اینکه انعکاسات بهتر باشد باید عمق آب کافی باشد و رنگ ظرف نیز تیره باشد سطح آب نیز بسیار تراز باشد یک شئ جالب اصولی باید وجود داشته باشد تا تصویرش درآب منعکس گردد . همچنین نور خیره کننده درآن محیط وجود نداشته باشد که مانع دید شود و همیشه اندازه استخر با توجه به انعکاس شئ مورد نظر و موقعیت بیننده انتخاب شود .

برکه ها :
برکه ها آب های راکدی هستند که با خطوط طبیعی مشخص شده و غالباً با کاشتن گیاهان به صورت طبیعی بر آنها تاکید می شود برکه ها معمولاً در پایین ترین تراز قرار دارند . برکه ها نمادی از روح روستایی می باشند .

آبروها :
آبروها آب گذرهایی هستند که آب درآنها روان است . فرم آب رودها خطی و حرکت و عدم تمرکز مفاهیم را نشان می دهد تاثیر حسی یک آبرو به حجم ، شدت جریان و نیز اندازه ، شکل و شیب آبرو بستگی دارد . در آبروهایی که بستر صیقلی دارند جریان آب صاف و در آبروهایی که با بستر نا هموار جریان آب آشفته می شود . موانعی که بر سر بستر آب وجود دارد آب را منحرف می کند اما در قسمت های پایین تر دوباره آب به حالت تعادل در می آید . چنانچه آبرو در محلی تنگ شود بر شدت و آشفتگی آن افزوده می شود و صدای آن بلند تر می شود .


آبشارها :
آبشارها آبی است که از لبه ای پایین می ریزد ، نحوه ریختن آبشار بسته به حجم،شدت جریان آب لبه ها ، ارتفاع و ماهیت آبشار و سطحی که آب در آن فرو می ریزد امکانات نا محدودی را عرضه می کند .با افزایش حجم آب جریان آب منظم تر شده و نقش سایر متغیر ها مثل شکل لبه کم رنگ تر می شود . هر چقدر لبه صاف تر باشد آب بر شکل پرده نازکی در می آید و هر چقدر لبه نا هموار تر باشد آشفتگی آب و ورود هوا بیشتر شده و یک سطح کف آلودی را به وجود می آورد . اگر سرعت آب کم شود و یا کم باشد و لبه نیز گرد باشد آب به دیواره عمودی چسبیده ولی با تغییرات ماهرانه در لبه می توان کاری کرد که آب از دیواره عمودی جدا شده و دیواره آبشار خشک بماند اگر در مسیر جریان آب جسمی برجسته قرار گیرد آب پخش می شود و نور را منعکس می کند . هر چه ارتفاع آبشار و حجم آب بیشتر باشد ضربه ای که بر سطح وارد می شود شدید تر بوده و صدای نا هنجاری را تولید می کند اما اگر این آب در استخری پر آب فرو ریزد صدای کم و خفه ای را ایجاد می کند .

فواره ها :
اگر حجم نسبتاً زیادی از آب با فشار از سوراخ کوچکی عبور کند سرعت جریان آب زیاد خواهد شد که این حجم آب می تواند به جاذبه زمین غلبه کند و آب به صورت عمودی به سمت بالا حرکت کند ولی سپس سرعت آن کاهش یافته و دوباره به پایین برمی گردد .

موارد استفاده فواره ها :
١ -برای جلب توجه در نقاطی خاص به کار می رود .
٢ -برای تاکید بر نقاطی که مفاهیمی را می رساند بسیار موثر است .گاهی اوقات نیز در محورهایی دید وجود دارد اگر در محیط روستایی فواره به کار رود تضاد خاصی را ایجاد می کند .

انواع فواره ها عبارتند از :
١ -فواره های تک سوراخه ٢-فواره های هوا دهنده ٣-فواره افشان یا چند سوراخه ٥-فواره فرم دهنده

انواع فواره ها :

١ -تک سوراخه :
جریان نسبتاً شفافی از آب را بوجود می آورد .

٢ -هوا دمنده :
با وارد کردن هوا در جریان آب آن را مات و درخشنده می کند که تاثیر اصولی را افزایش می دهد .

٣ -فواره افشان :
آب را با فشار از سوراخ های متعدد و بسیار کوچک عبور داده و به صورت قطرات ریز درمی آورد که این فواره ها به راحتی قابل کنترل نیست ولی با تبخیر آب ایجاد خنکی می کند .

٤ - فواره فرم دهنده :
از ترکیب چند فواره جداگانه برای خلق فرم هایی مانند : حلقه ، جام ، گل و غیره استفاده می شود .
نکته : در مناطق روستایی بهتر از فواره طوری باشد که آب بصورت قُل قُل کنان از سوراخ بزرگی خارج شود و با ارتفاع کمتری به سطح زمین برگردد ..

آب منجمد :
آب به عنوان یک ماده شفاف بعد از انجماد کدر می شود استخرهای منعکس کننده بعد از یخ زدن چنانچه برای این منظور ساخته شده باشند به عنوان زمین اسکیت روی یخ و تفریح بسیار مناسب هستند . اگر یخ زدن در زمانی که فواره ها کار می کند صورت گیرد یخ ها شکل های منظمی ایجاد می کنند و در هنگام آب شدن نیز فرم های تخیلی زیبایی بوجود می آورند البته فواره ها آسیب می بینند مگر فواره هایی که به همین منظور طراحی شده باشند .