طراحی فضای سبز - قسمت دوازدهم

خصوصیات اقلیمی و رستنی های ایران :
موقعیت جغرافیایی :
فلات ایران از هر طرف توسط رشته کوه های مرتفعی احاطه شده است ( مانند دیواری عظیم ) که به طور کلی ایران از لحاظ پستی و بلندی اراضی به چهار منطقه تقسیم شده است :
الف ) طبقه اول : نواحی که ٥٠٠ متر بالاتر از سطح اقیانوس ها می باشد .
ب ) طبقه دوم : نواحی که ٥٠٠ تا ١٠٠٠ متر بالاتر از سطح اقیانوس ها هستند .
ج ) طبقه سوم : مناطقی که بین ١٠٠٠ تا ٢٠٠٠ متر بالای سطح اقیانوس ها می باشد .
د ) طبقه چهارم : نواحی که در ارتفاع بیش از ٢٠٠٠ متر واقع شده اند .

١- خصوصیات مناطق طبقه دوم : تابستان گرم و خشک و زمستان ملایم
٢- خصوصیات مناطق طبقه سوم : تابستان نسبتاً ملایم و زمستان سرد .
٣- خصوصیات مناطق طبقه چهارم : تابستان ملایم و زمستان بسیار سرد و طولانی .

تقسیم و تعیین مناطق اقلیمی ایران و ارتباط ان با رستنی ها :
با توجه به خصوصیات موقعیت جغرافیایی ایران عواملی مانند : عرض جغرافیایی ، میزان ارتفاع از سطح دریا و کوه ها میزان رطوبت و بارندگی موجب می شود که اقلیم های مختلف در سرزمین ایران داشته باشیم .

نکته : کلمیا یک منطقه محدود آب و هوایی است .
این تنوع آب و هوا می تواند در انواع گیاهان و رشد آنها تأثیر داشته باشد و در پراکندگی جامعه گیاهی موثر باشد .

نقشه رستنی های ایران بر حسب تقسیم بندی اقلیم ها :
١- اقلیم B : شامل نواحی بسیار وسیعی در ایران است بارندگی کم ، فقدان رطوبت در زمین ها از خصوصیات مهم این اقلیم می باشد . در این مناطق گیاهان منحصراً در یک دوره کوتاه رشد و نمو می کنند و در این اقلیم رودهای دائمی و مهم وجود ندارد .

٢- اقلیم BW : از خصوصیات این اقلیم آب و هوایی گرم و بیابانی است .
الف ) نواحی بیابانی گرم و مرطوب :
دارای رستنی های انبوه مانند : انواع گز ، آکلسیا ، گبر ، کهور ، ناترک ، کنار ، خزره ، دار ، حرا ، تمبر هندی ، نارگیل ، انبه ، موز ، انواع مرکبات ، بادام هندی و انوع انجیر
ب ) نواحی بیابانی خیلی گرم و مرطوب :
رستنی های آن شامل : انواع گز ، ناترک ، خزره ، زیتون ، گیاه تاغ ( تاغ معمولاً بین نایین و اردکان و بین زاهدان تا زابل می باشد . )

٣ - اقلیم B´W :
الف ) ناحیه یک : در این ناحیه نوسانات درجه حرارت در شبانه روز و در طول سال زیاد می باشد در تابستان ها روزها گرم و شب ها خنک است . رطوبت هوا بسیار کم است . رستنی های این ناحیه شامل : انواع گز ، چوبک ، کتیرا و اسپند می باشد . شامل مناطق انارک ، اردکان ، یزد و رفسنجان است .

ب ) ناحیه دو : میانگین سردترین ماه های فصل زمستان در این ناحیه حدود ٦ درجه و حرارت سالانه آن کمتر از ١٨ درجه می باشد .
رستنی های این منطقه شامل : قره خرک ، انواع گز ، کندور ، انواع لاله ها ، انواع چوبک و کتیرا است .

٤- اقلیم BC :

الف ) اقلیم گرم و مرطوب صحرایی :
درجه حرارت در زمستان به ندرت به صفر می رسد . کشت غلات به صورت دیم امکان پذیر است . مراتع زمستانی مناسبی برای چرای دام ها می باشد . رستنی های این اقلیم شامل : انواع گز ، خزره ، چوبک و هندوانه ابوجهل علاوه بر گیاهان غلات و درختانی مثل : نخل ها و سایرنباتات گرمسیری نیز رویش دارد .
ب ) اقلیم صحرایی گرم و خشک :
به علت اختلاف ارتفاع در نواحی مختلف و گسترش آن در عرض جغرافیایی متفاوت درجه حرارت و میزان بارندگی در این اقلیم متفاوت است . مهم ترین رستنی های این اقلیم شامل : غلات ریم پائیزی ، مراتع وسیع ، انواع درختان مثل خرما ، انار ، کُنار ، خزره و استبرق .

٥- اقلیم BS : در این اقلیم میزان ریزش باران به علت خشکی هوا کم است . رستنی های این اقلیم غالباً از گیاهانی است که با زمستانهای نسبتاً سرد ، تابستانهای خشک و یک دوره رشد و نمو کوتاه سازگاری دارند . گیاهان مزبور شامل : ورک ، زرشک ، خشخاش ، یونجه ، کتیرا و انواع گیاهان خانواده گندمیان است . از نباتات زراعی این منطقه می توان : پنبه ، جالیز ، درختان میوه مثل : سیب ، گلابی ، پسته ، انار و انجیر و درختان غیر مثمر : چنار تبریزی را می توان نام برد .
١- خاک فاز جامد
فاز مایع
فاز گاز
٢- آب
عوامل مهم در ٣- نور کافی
کشت گیاهان ٤- رطوبت رطوبت خاک
رطوبت هوا
٥- هوا
٦- دما
٧- سایر عوامل

 

٦- اقلیم C : در این اقلیم آب و هوا ملایم و بارانی است زمستانها ملایم ، بارندگی نسبتاً زیاد ، تابستانها گرم و خشک است . در مناطقی از این اقلیم که ارتفاع آنها از سطح دریاهای آزاد حدود m ٥٠٠ است بارندگی نسبتاً زیاد گیاهانی مثل : اوجا ، انجیر ، زربین ( یک نوع سرو ) ، سپیدار ، نمدار ، شمشاد ، تمشک ، زیتون تلخ ، انار بخوبی می رویند و در ارتفاعات بالاتر گیاهانی مثل : توسکای ییلاقی ، سرخ دار ، بیدمشک ، گردو ، فندق ، زبان گنجشک ، زالزالک رشد می کند . مانند جنگل های ارسباران که جزء این اقلیم محسوب می شود و در آن یاسمن زرد و فندق یال اسبی می رویند .

٧- اقلیم D : این اقلیم شامل نواحی مرتفع و سرد کوهستانی است معدل دما در سردترین ماهها ٣- درجه سانتی گراد و در گرم ترین ماه ها ١٠ درجه سانتی گراد است میزان بارندگی در این اقلیم متغییر است . گیاهان آن بیشتر شامل درختان جنگلی از قبیل راش ، بلند سازو ، گلابی ، سیب ، انجیر ، زرشک و ازگیل است .

٨- اقلیم DSax : در این اقلیم بارندگی نسبتاً کم که عمده آن نیزدر فصل بهار ریزش می نمایند . گیاهان این اقلیم شامل انواع درختان تبریزی ، چنار ، درخت میوه هسته دار و دانه دار و گیاهان خانواده گندمیان است .

٩- اقلیم DSa : در این اقلیم بارندگی در زمستان بیش از سایر بر فصول است . تابستان های ان نسبتاً گرم می باشد گیاهان این اقلیم شامل انواع غلات جالیز ، درختان سردسیر ، شبدر ، یونجه و غیره می باشد .

١٠- اقلیم Dse : زمستانهای این اقلیم بسیار سرد ، تابستانها خنک است . گیاهان موجود در این اقلیم شامل انواع رستنی های مناطق سرد و معتدل می باشد .

١١- اقلیم E : این اقلیم شامل نواحی کوهستانی پوشیده از برف که ارتفاع آنها بیشتر از ٥٢٠٠ متر می باشد . دارای تابستانهای کوتاه و زمستانهای سرد و طولانی می باشد .

عوامل مهم در کشت گیاهان :
١ - خاک ٢- آب ٣- نورکافی ٤- رطوبت ٥- هوا ٦- دما ٧- سایر عوامل

١- خاک :
خاک یک محیط غیر متجانس است که در اصل از سه فاز جامد ، مایع ، گاز تشکیل شده است و بسته به کیفیت و کمیت اجزای مختلف در هر فاز و رابطه متقابل آنها با هم در برآوردن احتیاجات غذایی برای گیاهان سهیم هستند .
الف ) فاز جامد :
شامل ذرات مواد معدنی مثل قلوه سنگ ، شن ، سیلت ، رس و مواد آبی مختلف از بقایای اجزاء جانوران و گیاهان می باشد .
ب ) فاز مایع :
آب موجود در خاک که به صورت های مختلف وجود دارد و املاح معدنی و آبی و سایر ترکیبات محلول در آب را شامل می شود .
ج ) فاز گاز :
هوای موجود در بین ذرات خاک ترکیبی مثل اتمسفر را دارد . ویژگی های فیزیکی خاک در حاصلخیزی خاک موثر است ، خواصی مثل بافت خاک ، حاصلخیزی ، شکل پذیری ، تهویه خاک و قدرت نگهداری آب و غیره در رشد و نمو گیاهان اهمیت دارد .

بافت خاک :
عبارتست از فراوانی ذرات سه گانه ( رس ، سیلت ، ماسه ) که به صورت درصد بیان می شود . خاک ایده آل درصد مناسبی از هر سه جزء را دارا می باشد . بافت خاک در شکل پذیری آن موثر است . به طوری که هر چقدر رس در خاک بیشتر باشد شکل پذیری آن بیشتر ، تهویه کمتر و مواد معدنی آن بیشتر خواهد بود . طبق قرارداد بین المللی ذرات معدنی خاک به دسته های مختلف تقسیم می شود که در این جا رده بندی آتربرگ ( ATER bergo ) بررسی می شود .

رده بندی آتربرگ ( Aterbergo ) :
نام گذاری قطر ذرات از درشت به ریز است
قلوه سنگ بزرگ تر از mm ٢٠
سنگریزه mm ٢٠ - ٢
شن درشت mm ٢ - ٢/٠
شن ریز ( ماسه ) mm ٢/٠ - ٠٢/٠
سیلت mm ٠٢/٠ - ٠٠٢/٠
رس درشت mm ٠٠٢/٠ - ٠٠٠٢/٠
رس ریز ( کلوئیدی ) کوچک تر از mm ٠٠٠٢/٠

نکته : ذرات کوچکتر از ٢ میکرون را رس می گویند .

انوع خاک :
به طور کلی در باغبانی برای درست کردن مخلوط خاکی ، ٥ نوع خاک داریم که با ترکیب مناسبی از آنها می توانیم بهترین نوع خاک را برای گیاهان آپارتمانی و باغچه ای داشته باشیم که عبارتند از :
١- رس ٢- ماسه ٣- خاک برگ ٤- کود حیوانی ٥- شلتوک ( پوسته برنج ) و سبوس ( پوسته گندم )

١- خاک رس :
این خاک داری چسبندگی فوق العاده است به همین دلیل از آن در صنعت سفالگری استفاده می کنند . همچنین دارای مواد معدنی فوق العاده غنی می باشد اما به دلیل چسندگی بالا نمی توان به تنهایی از آن در گُل کاری استفاده کرد . افزودن خاک های دیگر به رس ، جهت افزایش نفوذپذیری آن نسبت به آب را “ اصلاح خاک ” می گویند .

٢- خاک ماسه یا شن :
ذرات ماسه به علت درشتی آب را از خود عبور می دهند ولی از نظر مواد غذایی ارزشی ندارند اما با مخلوط شدن با رس ترکیبی ایده آلی بدست می آید . انواع ترکیب رس و ماسه را اصطلاحاً خاک سنگین ، خاک نیمه سنگین یا حد واسط و خاک سبک می نامند . اگر رس خاک زیاد باشد به دلیل جذب آب ، خاک سنگین و هرچه ماسه آن زیاد باشد به دلیل عبور آب ، خاک سبک می شود . حد واسط اینها را خاک نیمه سنگین می گویند .

٣- خاک برگ :
این خاک که حاوی مواد آلی بسیار مفید و فراوانی است از پوسیدن شاخه و برگ گیاهان بدست می آید . جهت تهیه خاک برگ می توان در پاییز که برگ ها می ریزند آنها را جمع آوری نمود و در چاله ای دفع کرد ولی نباید آب باران در آن نفوذ کند چون باعث گندیدگی آن می شود . در سال آینده پس از خارج نمودن آنها و خرد کردن ، از آن به عنوان یک ترکیب خاکی مناسب می توان استفاده کرد . این خاک که به عنوان کود آلی گیاهی معروف است برخلاف کودهای شیمیایی ، اگر در مقدار مصرف آن اشتباهی رخ دهد سبب خشک شدن گیاه نمی شود . همچنین با بافت مخصوص خود علاوه بر تأمین مواد مورد نیاز ریشه ها ، باعث باز شدن و پوک شدن بافت خاک می شود و تنها عیبی که دارد این است که خاک برگ باید به حد کافی پوسیده شود تا برای ریشه قابل جذب باشد . همچنین خاک برگ تا حدودی آب را در خود نگه می دارد .

٤- کود حیوانی :
کودهای آلی با منشأ حیوانی مانند : کود گاوی ، اسبی ، گوسفندی ، انسانی ، فضولات ماهی و پرندگان ، اجساد پرندگان ، حیوانات مرده ، خون ، آرد شاخ و سُم حیوانات و ادرار جانوران .

در ترکیب خاکی علاوه بر رس ، ماسه و خاک برگ ، مقداری نیز کود حیوانی استفاده می شود . فقط باید توجه داشت که استفاده زیاد از کود حیوانی باعث سوختن ریشه گیاهان و درنتیجه نابودی آنها می شود .

کود حیوانی بایستی همیشه به صورت پوسیده مصرف گردد . یعنی باید مدتی آن را به صورت نمدار نگه داشت و با به هم زدن به انجام واکنش های لازم در آن کمک کرد تا گازهای اضافی خارج شوند . از کودهای حیوانی مخصوصاً کود گاوی علاوه بر ترکیبات خاکی به عنوان پوشش باغچه ها در فصول سرد سال نیز استفاده می شود .

٥ - شلتوک و سبوس :
از این جزء خاک جهت پوک کردن و سبک کردن خاک استفاده می کنند . شلتوک یا سبوس آب را زیاد در خود نگه نمی دارند ، ارزش غذایی نیز ندارند و در فصول گرم سال به عنوان مالچ ( پوشش ) جهت باغچه ها و بذر کاری استفاده می شوند .

آب
یکی از علل اصلی شکست در امر پرورش گیاهان خانگی ، نحوه و میزان آب دادن گلدان ها است . بسیاری از افراد تصور می کنند که هر چه به گیاهی بیشتر آب بدهند گیاه سالم تر و رشد آن سریعتر خواهد بود . لازم به ذکر است که بیشتر گیاهان از زیادی آب رنج می برند تا کمبود آن . رطوبت بیش از حد باعث می شود که اکسیژن از دسترس ریشه خارج شده و تنفس که یکی از عوامل مهم رشد و بقای ریشه محسوب می شود ، مختل گردد و از طرف دیگر محیط مساعدی برای رشد آفات و بیماری های ریشه فراهم می آید در اثر این عوامل نامساعد گیاه پس از مدتی زرد و پژمرده شده ، ریشه آن فاسد و سرانجام از بین می رود . اگر ریشه چنین گیاهی را از خاک بیرون آوریم اغلب اوقات لکه های سفیدی در اطراف آن مشاهده می شود که در اثر عوامل قارچی بوجود آمده و یا بطور کلی گندیده است . از طرف دیگر شکی نیست که اگر مقادیر مورد لزوم آب در اختیار گیاه قرار نگیرد رشد آن متوقف و پس از اندک زمانی دچار پژمردگی می شود .
الف) آبیاری باغچه :
از آنجا که سطح باغچه دائماً در معرض تابش نور خورشید قرار دارد ، تبخیر سطحی آن بیشتر است و نسبت به گلدان آپارتمانی احتیاج بیشتری به آب خواهد داشت .

ادامه دارد...