دوشنبه, ۳۱ شهریور ۱۳۹۳
۱۳:۰۵
۱۱۴
طبقه بندی:
آخرین اخبار
«کورها فرار می‌کنند. گروه‌گروه به شهر می‌آیند، اما شهر را زباله‌دانی متروک، ویرانه، بدون آب، برق، گاز و دیگر امکانات می‌یابند. همه کور شده‌اند و کورها که خانه‌هایشان را گم کرده‌اند، گروه‌گروه با هم به حرکت در آمده و به‌دنبال غذا همه‌جا را خراب می‌کنند...»
این بخشی از رمان «کوری» نوشته‌ی ژوزه ساراماگو است. ساراماگو در «کوری»، به توصیف سرزمینی می‌پردازد که مردمان آن یکی پس از دیگری دچار نابینایی شده و به همین دلیل نمی‌توانند امورات روزمره‌ی خود را سر و سامان دهند. در مدت زمان کوتاهی شهرها به زباله‌دانی‌های بزرگی تبدیل می‌شوند که از شدت بوی تعفن نمی‌توان در آنها قدم گذاشت.
در دنیایی واقعی ما نیز این اتفاق در حال رخ دادن است. شهروندان زمین! فراموش کرده‌اند که این سیاره تنها محل ممکن برای زندگی آنهاست و نباید با تسریع روند تولید زباله آن را نابود کرد. شاید یکی از راه‌های کنترل میزان تولید زباله، کسب آگاهی‌های بیشتر درباره آن باشد. بر همین اساس در این مجال کوتاه پای صحبت‌های «داوود سرمدی»؛ مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری اسلامشهر نشستیم تا از وضعیت پسماند در شهرمان و عملکرد این سازمان آگاه شویم. سرمدی سال‌هاست مدیریت این سازمان را بر عهده دارد و در خصوص موضوع پسماند به نکات قابل توجهی اشاره می‌کند. حاصل گفت‌وگوی ما را به‌طور چکیده و خلاصه بخوانید.
***
پسماند چیست؟
قبل‌ترها متدوال بود که از واژه «آشغال» به‌جای پسماند یا زباله استفاده کنند. اما واقعیت این است که «آشغال» چیز باارزشی به‌شمار می‌رود حال آ‌ن‌که پسماند به آن چیزی اطلاق می‌شود که از نظر تولیدکننده زائد تلقی شود.
در واقع آشغال به قسمت فسادناپذیر زباله به جز خاکستر گفته می‌شود. آشغال در زباله معمولاً شامل کاغذ، پلاستیک، قطعات فلزی، شیشه، چوب و موادی از این قبیل می‌شود. آشغال را می‌توان به دو بخش قابل اشتعال و غیرقابل اشتعال تقسیم کرد. عموما پسماند توسط انسان و به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم تولید می‌شود. پسماندها را می‌توان به پسماند عادی، پسماند پزشکی و بیمارستانی، پسماند ویژه، پسماند کشاورزی و پسماند صنعتی تقسیم کرد.
پسماند عادی یا شهری
عمدتا پسماندهای خانگی و روزمره‌ای را شامل می‌شود که حاصل فعالیت انسان‌هاست. این نوع پسماند بیشتر در بر گیرنده‌ی زایدات غذایی است که به قسمت فسادپذیر زباله که معمولاً از زایدات گیاهی، تهیه و طبخ و یا انبار کردن مواد غذایی به دست می‌آید، اطلاق می‌شود. کمّیت پس‌مانده‌های غذایی در طول سال متغیر بوده و در ماه‌های تابستان، که مصرف میوه و سبزی بیشتر است، به حداکثر می‌رسد. پس مانده‌های غذایی مهم‌ترین قسمت زباله‌است، چرا که از یک سو به دلیل تخمیر و فساد سریع، بوهای نامطبوع تولید کرده و محل مناسبی برای رشد و تکثیر مگس و سایر حشرات و جوندگان است و از سوی دیگر به دلیل قابلیت تهیه کود از آن (کمپوست) حائز اهمیت است.
زایدات ناشی از تخریب و ساختمان‌سازی که اصطلاحا به آن نخاله‌ی ساختمانی گفته می‌شود نیز در این دسته قرار می‌گیرد. پسماندهایی نظیر مواد حاصل از جاروب کردن خیابان‌ها و معابر، برگ درختان و اجساد حیوانات مرده را هم می‌توان در این دسته قرار داد.
پسماندهای پزشکی و بیمارستانی
پسماندهای پزشکی و بیمارستانی عفونی و زیان‌آورند. این نوع پسماندها شامل موادی هستند که با توجه به نوع کار و وظیفه در هر بخش بیمارستانی، متفاوت‌اند. مثلاً زباله بخش عفونی یا اتاق عمل، با مواد زاید آزمایشگاه یا بخش رادیولوژی از هم تفاوت دارند. به‌طور کل زباله‌های بیمارستانی را در هفت گروه تقسیم می‌کنند؛ زباله‌های معمولی، زباله‌های پاتولوژیکی، مواد زاید پرتوزا، مواد زاید شیمیایی، فضولات شیمیایی، فضولات سمی، مواد قابل احتراق و مواد واکنش دهنده و موثر.
پسماند ویژه
پسماندهای ویژه، پسماندهایی هستند که نگهداری‌شان شرایط خاصی را می‌طلبد.این نوع پسماندها می‌توانند سمی یا بیماری‌زا بوده و حتا قابلیت انفجار داشته باشند. زباله‌هایی نظیر اسید‌ها که حالت خورندگی دارند هم جزو پسماندهای ویژه‌اند. گاهی در خانه‌ها نیز پسماندهای ویژه به چشم می‌خورند؛ حشره‌کش‌ها، آفت‌کش‌ها، لامپ‌های کم‌مصرف، باطری‌ها و نظایر آن در دسته پسماندهای ویژه قرار دارند.
پسماند کشاورزی و صنعتی
پسماندهای بخش کشاورزی و بخش صنعتی در این دسته جای دارند. پسماند کشاورزی به پسماندهای ناشی از فعالیت‌های تولیدی در بخش کشاورزی از قبیل فضولات، لاشه حیوانات، محصولات کشاورزی فاسد یا غیر قابل مصرف گفته می‌شود. پسماند صنعتی به کلیه پسماندهای ناشی از فعالیت‌های صنعتی و معدنی، پسماندهای پالایشگاهی، صنایع گاز، نفت و پتروشیمی و نیروگاهی و امثال آن گفته می‌شود. از قبیل براده‌ها، سرریزها و لجن‌های صنعتی.
شاید این سوال مطرح شود که خطرناک‌ترین نوع پسماند کدام است؟ هرچند به‌نظر می‌رسد پسماندهای ویژه می‌توانند خطرناک‌تر باشند اما نباید فراموش کنیم که عدم مدیریت در حوزه پسماند، می‌تواند هر یک از انواع زباله را به خطری جدی برای انسان و محیط زیست تبدیل کند. قانون مدیریت پسماندها فقط مدیریت پسماند عادی را در شهرها به شهرداری، در ده به دهیاری و در بخش‌ها به بخشداری واگذار کرده است.
باید حساسیت را بالا بُرد
در کشوری مثل ژاپن، حساسیت مردم نسبت به پسماندها بالاست. یعنی مردم در تلاش هستند که زباله کمتری تولید کنند تا از این طریق ضمن احترام به محیط زیست، منابع خود را حفظ کرده باشند. آنها مدیریت زباله را وظیفه خود می‌دانند و تلاش می‌کنند این فرهنگ را به نسل‌های بعد از خود انتقال بدهند. در واقع کمبود زمین برای دفن زباله، و محدودیت‌های زیست‌محیطی موجب شده تا مدیریت پسماند توسط شهروندان و بازیافت پسماندها، جزو اولویت‌های زندگی ژاپنی‌ها باشد. متاسفانه در این حوزه حساسیت‌های ما بسیار پایین است به نحوی که گاهی این‌گونه استنباط می‌شود که هیچ حساسیتی نسبت به تولید بی‌رویه زباله، تفکیک و نحوه دفع آن نداریم. باید در این خصوص فرهنگ‌سازی کرد. در دنیا می‌گویند برای مدیریت پسماند باید کمتر زباله تولید کنیم، استفاده مجدد بکنیم و بازیافت را جدی بگیریم.
باید مخاطرات سوءمدیریت پسماند را به مردم بگوییم و شرایط همراهی آنها را تسهیل کنیم. واقعیت این است که اگر مشکل و نقصی وجود دارد به این دلیل است که مدیریت شهری نتوانسته فرهنگ‌سازی مناسبی انجام دهد. اگر مردم همکاری کنند و زباله‌های را در مبدأ تفکیک کنند می‌توان اقدامات موثرتری داشت و این امر محقق نمی‌شود مگر با آموزش که حلقه مفقوده چرخه پسماند است.
پنج‌هزار مخزن در سطح شهر
در سطح شهر اسلامشهر حدود پنج‌هزار مخزن جمع‌آوری زباله وجود دارد. بیش از 50 ماشین حمل زباله طی ساعات شب اقدام به تخلیه این مخازن می‌کنند و حدود 450 نیرو برای انجام این پروسه در تلاش هستند. جالب است بدانید در ژاپن کلیه مخازن زباله از سطح شهر جمع‌آوری‌شده و روش دیگری برای انتقال زباله از خانه‌ها به‌کار گرفته می‌شود. وجود مخازن موجب افزایش تولید زباله می‌شود چراکه فرد با وجود این مخازن، از بابت تولید پسماند هیچ گونه نگرانی ندارد. حال‌آن‌‌‌که در کشوری مثل ژاپن که از حیث پیشرفت، کشوری مثال‌زدنی است تنها دوبار در هفته اقدام به جمع‌آوری زباله می‌شود. این موجب شده تا مردم کمتر زباله تولید کرده و نسبت به روش دفع آن نیز حساس باشند. متاسفانه ما از گذشته به فکر زیرساخت مدیریت پسماند نبوده‌ایم. ضمن اینکه در حال حاضر هم مدیریت یکپارچه وجود ندارد و نظارت دقیق صورت نمی‌گیرد.
تولید روزانه 300 تن پسماند عادی در اسلامشهر
باور این خبر که در طول روز بیش از 300 تن زباله عادی در شهرمان تولید می‌شود کمی دشوار است. در واقع سالانه حدود 110 هزار تن زباله‌ی خانگی وارد مخازن زباله می‌شود که یک بخش آن توسط دوره‌گردها تفکیک و جمع‌آوری شده و باقی به بیرون از شهر منتقل می‌شود.
امسال انتقال این زباله‌ها از مخازن تا ایستگاه قریب به سه میلیارد و 800 میلیون تومان هزینه در بر خواهد داشت. البته باید به این موارد هزار و 200 تُن خاک و نخاله‌ی حاصل از فعالیت‌های عمرانی و ساختمانی، یک تُن زباله‌های مراکز درمانی و بیمارستانی و یازده و 7 دهمِ تُن لجن استخراجی روزانه را نیز اضافه کرد.
در طول سال بیش از 22 میلیارد تومان هزینه بخش پسماند در شهر اسلامشهر است که این مبلغ توسط شهرداری پرداخت می‌شود. خرید مخازن، نگهداری، جمع‌آوری، حمل و نقل، تخلیه و بارگیری زباله، حمل به مرکز و دفع و دفن از جمله مواردی هستند که این هزینه به آنها اختصاص پیدا می‌کند.
دفن بهداشتی نداریم!
روش درست و صحیح این است که زباله‌ها در خانه تفکیک شوند. تفکیک زباله خشک از زباله ارگانیک می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و بازیافت مواد کمک کند.
زباله باید دفع شود و «دفن» یکی از شیوه‌های دفع است.دفن و سوزاندن تبعات دارد. محل دفن باید شرایط خاصی داشته باشد.باید عموق آبا‌های سطحی در نقطه دفن، مورد نظر قرار گیرد. جریان وزش باد باید لحاظ شود. دسترسی به محل باید مورد توجه باشد. باید توجه داشت که دفن زباله، سه مشکل اساسی در پی دارد؛ تولید شیرابه می‌کن که به آلودگی آب‌ها دامن می‌زند، زمین را آلوده می‌کند که به آلوده شده خاک می‌انجامد و در نهایت گاز متان تولید می‌کند که در نوع خود یکی از گاز‌های مخرب و گلخانه‌ای است. در حال حاضر روزانه به وسعت یک زمین فوتبال یعنی معادل 100 تا 110 مترمربع، با عمق یک متر زباله دفن می‌کنیم که قطعا تداوم این مسیر خطرناک است.
